1943

Lambertus was landbouwdeskundige en woonde op de Vredelaan in Laren. Zijn vader was de kunstschilder Barend Johan Stronkhorst, geboren op 20 februari 1876 te Harderwijk. Hij vormde zichzelf in het schilderen, tekenen en etsen. Hij woonde en werkte in Abcoude-Proosdij tot 1908, Laren tot 1910, De Werken en Sleewijk tot 1911, Laren tot 1919 (op de Hilversummerweg 486 Molenweg 2 Adresboek: Laren-Blaricum 1914/1916!), Bussum tot 1943 en daarna voorgoed in Laren. Daarnaast was hij ook hotelhouder. Barend Johan Stronkhorst overleed te laren op 6 november 1953.

Er is weinig over Lambertus bekend. Het ziet er naar uit dat hij bij de Arbeidseinsatz in Duitsland is overleden, maar zijn laatste rustplaats doet anders vermoeden.

Hij ligt op het Nederlands ereveld Orry-la-Ville. (B/R 2 5). Dit is een militaire erebegraafplaats. Voor Nederlandse slachtoffers die tijdens de WOII omkwamen in Frankrijk. Het ligt net boven Parijs en er bevinden zich 114 graven van Nederlandse Militairen.

Op het ereveld bevinden zich ook drie gedenkplaten met namen van nog eens 108 Nederlandse slachtoffers. Op twee platen staan de namen van de soldaten die omkwamen bij de torpedering van het SS Pavon bij Duinkerken op 20 mei 1940. Op de andere gedenkplaat staan de namen van leden van de verzetsbeweging Union Patriotique Neerlandaise (Wikipedia).

Maker van het naambordje: Liesbeth Does

Stef was de zoon van de metselaar Ruth Calis en zijn vrouw Johanna Mulder. Het gezin woonde op de Elleboogweg (Nu Ericaweg) in Laren en telde vijf kinderen: Anna (Annie) (1923), Stefanus (Stef) Johannes (1924), Johanna (Jopie) Everdina (1930), Johannes (Jan) Rutgerus(1934) en Rudolf (Rudi) Johannes (1941).

Na de lagere school moest Stef ook metselaar worden en heeft daar een opleiding voor gekregen. Maar in de oorlogstijd was er geen werk en werkte hij net als vele jongeren in de tapijtfabrieken in Laren. Bij hem was dit tapijtfabriek Willard op de Cornelis Bakkerlaan.

Na een woldiefstal in de tapijtfabrieken in 1942 werden daar groepen jongeren van verdacht. En ook Stef werd toen opgehaald voor verhoor. Zijn vader heeft toen de agent van zijn erf gestuurd. De diefstallen bleken door anderen te zijn gedaan.

In januari 1943 werd hij weer door dezelfde politieagent opgehaald. Volgens de politie op verzoek van de Sicherheids Dienst. Hij werd vervoerd naar de Euterpestraat in Amsterdam (SD-kantoor). Vandaar naar kamp Amersfoort, kamp Vught en uiteindelijk naar Wattensted/Salzgitter. (Sub kamp van Neuengamme). Het laatste kamp was een werkkamp. Hier kwam hij al snel terecht in lager 21 (Een zgn Heropvoedingskamp).

De omstandigheden waren zo slecht dat vrijwel niemand hier levend uit kwam. Daar is hij in de ziekenboeg overleden. In 3 maanden tijd is deze sportieve 18-jarige jongeman aan difterie overleden

Na de oorlog hebben zijn ouders pogingen gedaan de politieagenten die hem hebben opgehaald en vervoerd veroordeeld te krijgen. Daar is zelfs voor geschreven naar de Procureur Generaal en Koningin Wilhelmina.

Maker van het naambordje en motivatie: John Timmerman,

Op het naambordje een deel van de spelerskaart van Stef Calis. Hij voetbalde bij LFC Laren. In het laatste jaar bij de senioren op zondag.

Dit relikwie kwam tevoorschijn uit de kast toen mijn moeder was overleden. Nooit eerder gezien. Wij wisten wel dat Stef de broer van mijn moeder in de oorlog was overleden. En ik ben bij Hannover ook wel een keer bij de erebegraafplaats gaan kijken. De oorlog leefde wel voor in de familie. Er waren dingen die wij niet deden. Dat was ons wel duidelijk gemaakt.

Verder ben ik pas te weten gekomen dat ik naar mijn oom vernoemd ben. Hij heette Stefanus Johannes. Bij mij is het net andersom Johannes Stephanus.

Emily (roepnaam Milly) Nijkerk was de echtgenote van Henri Polak. Vanaf 1906 bewoonde het echtpaar Polak villa ‘De Heipaal’, op de Engweg te Laren. Emily en haar man waren erg gastvrij en gul. In mei 1940 hebben zij geprobeerd vanuit IJmuiden naar Engeland te vluchten, maar ze kwamen te laat en hebben de laatste boot gemist. Via onderduik in Amsterdam keren zij terug naar Laren.

De gezondheid van Milly Polak is in de oorlog zorgwekkend. Zij is opgenomen in het Ziekenhuis. Na de dood van Henri (18-2-1943) informeren de Duitsers regelmatig of ze nog niet beter is, zodat ze haar kunnen deporteren. Begin mei is hun geduld kennelijk op. Een aangetrouwde neef, Carl Antingh Vogel, rijdt de doodzieke Emily met zijn auto naar Westerbork. Zij overlijdt daar op 6 mei 1943 in de ziekenbarak. Daarmee ontkomt ze aan de deportatie naar Sobibor en de dood in de gaskamer. Op 7 mei 1943 wordt zij gecremeerd. De urn met haar as is op de joodse begraafplaats in Muiderberg bijgezet.

Henri Polak (22-02-1868/18-02-1943) had gestudeerd in Londen en heeft Emily daar waarschijnlijk ontmoet. Henri was een belangrijke vakbondsman (Nederlandse Diamantbewerkers Vereniging) en is eerste- en tweede kamerlid geweest. Daarnaast werd hij voorzitter van het Wereldverbond van Diamantbewerkers. Op zijn initiatief kwam in 1905 het Nederlands Verbond van Vakverenigingen (NVV) tot stand.

Bij de oprichting van de Sociaal-Democratische Arbeiders Partij (SDAP) in 1894 behoorde Polak eveneens tot de initiatiefnemers. In de jaren ‘30 waarschuwde hij in felle bewoordingen voor het opkomend nationaal-socialisme. Op 18 juli 1940 is hij door de Duitse bezetter als één van de eerste Nederlanders gearresteerd. Na een half jaar werd hij in een 'rusthuis' geplaatst, waar met name de geneesheer-directeur hem een moeilijke tijd bezorgde. In juli 1942 mocht hij, doodziek, naar huis, waar hij op 18 februari 1943 aan een longontsteking overleed.

(Bron: Het dorp, de oorlog, de mensen van Irene Hilhorst en Teun Koetsier)

Maker van het naambordje en motivatie: Anita Cante, Sophie en Max van der Pas,

Emily was getrouwd met Harry die al eerder in de oorlog was overleden in Laren. Samen wonen ze op de Engweg het idee is geweest dat het een soort naambordje is voor op een huis waarbij hun afkomst en ook werkzaamheden in het dagelijks leven voorkomen , vandaar het zwart met goud de naam en de data zijn in het klein geschreven vanwege de fragiliteit van het leven.

Isodore en Eva Keesing trouwden op 1 september 1925 in Laren.

Isodore had een sterke rol in de Raden van Arbeid en zag het gevaar aankomen.

Zie ook: KEESING, Isidore | BWSA (socialhistory.org)

Bij de inval van de Duitsers in mei 1940 deden Keesing en zijn vrouw een poging tot zelfdoding. Gealarmeerde buren sloegen echter een ruit in. Na een langdurig verblijf in het ziekenhuis genazen Keesing en zijn vrouw van de gasvergiftiging. Op 1 februari 1943 moesten zij Laren verlaten en begon via Amsterdam de reis die enkele maanden later in Sobibor eindigde.

Maker van het naambordje: Jan Peter Hofstee

Johanna liep toevallig langs een samenscholing in de dorp, toen er geschoten werd. Zij werd dodelijk getroffen. Zij was moeder van 10 kinderen.

Nicolaas Van Dijk trouwt op 28-1-1903 in Laren met Johanna Bakker. Nicolaas is leerlooier en samen wonen ze op de Jagersweg 10 in Laren. Zijn vrouw Johanna overlijdt op 3-4-1912. Vader Nicolaas blijft achter met 4 kleine kinderen. Hij hertrouwt in 1913 met een vrouw die curieus genoeg ook Johanna Bakker heet (28 jaar oud).

‘Op 1 mei 1943 des n.m. te 18.45 uur (kwart voor zeven) is door een patrouille van de S.A. onder leiding van S.S. Obersturmfuhrer, Heichenrieder uit Bussum, geschoten op een troepje opgeschoten jongens, dat op De Brink bij de ijstent van Rutgers stond. Het bevel tot verspreiden werd niet snel genoeg opgevolgd, daarna volgde het schieten, waarbij een vrouw (moeder van 10 kinderen) genaamd Johanna Bakker, echtgenote van N. van Dijk, Jagersweg, in het hoofd is getroffen en dodelijk gewond werd. In Ziekenhuis opgenomen. Een 17-tal jongens is gearresteerd en in de jongensschool opgesloten. Bedoelde vrouw te 10.40 uur overleden’.

Afb. IJssalon Rutgers (foto familiearchief Rutgers)

Maker van het naambordje: Chris Bogaers en Karen van den Berg

Joseph de Leeuw, directeur van NV Metz & Co te Amsterdam, was een zoon van Hartog de Leeuw en Cato van Norden. Hij trouwde 26 Mei 1904 met Catharina Schönberg in Amsterdam, een dochter van Levie Schönberg en Henriette van Norden. Het echtpaar kreeg drie kinderen waarvan Hendrik en Kitty de oorlog hebben overleefd. Alleen Henriette is met haar gezin op 7 Juli 1944 in Auschwitz vermoord. (Zie Henriette Pfeffer- de Leeuw in dit document).

Joseph's vrouw Catharina Schönberg overleed op 9 October 1930. Hij hertrouwde op 17 September 1935 in Bath (GB) met de actrice Elisabeth Herzberg, een dochter van Abraham Michael/Michel Herzberg en Rebecca Person (overleden in Amsterdam 19 Mei 1938).

Elisabeth Herzberg was eerder gehuwd met de journalist Paul Florus Sanders, van wie zij op 28 Augustus 1935 is gescheiden. Hun zoon Benjamin overleefde de oorlog, evenals Paul Florus Sanders zelf; die vertrok in 1947 naar de USA.

Zij kwamen eerst in de zgn Barneveldgroep [1] (bevoorrechte groep Joden) en werden daarna op 29 september 1943, toen de Joodse raad werd opgeheven, naar Westerbork overgebracht. Elisabeth wist uit Westerbork weg te komen. "Ik ben uit Westerbork weggelopen. Ik had toestemming of vergunning om vanuit Westerbork naar Amsterdam te gaan om bepaalde zaken te regelen en ik ben niet meer teruggegaan. Ik ben toen bij en met behulp van Victor van Vriesland ondergedoken".

Joseph werd toen gestraft en naar een zwaardere barak verplaatst en mogelijk daarom ook eerder gedeporteerd naar Theresienstadt en daar op 17 oktober 1944 overleden aan een longontsteking.

[1] de Barneveld groep - joodsamsterdam

https://www.joodsamsterdam.nl/de-barneveld-groep/

Zijn vrouw Elisabeth Herzberg heeft de Sjoa overleefd en overleed in Laren op 98-jarige leeftijd. Echter op haar registratiekaart van de Joodse raad is vermeld dat zij op 7/8 Januari 1944 in Westerbork werd vermist. Na de oorlog verbleef zij volgens opgave van Metz & Co op de St. Jansweg in Laren in Huize Leeuwerik.

Joseph’s zoon Hendrik was op het moment van het uitbreken van de oorlog in Paris voor zaken. Hij is niet naar Nederland teruggekomen, maar via Portugal en Engeland naar Amerika gegaan. Daar heeft hij geprobeerd zijn vader naar Amerika te krijgen en ook zijn 2 dochters (Kittie en Hannie uit 1934 een 1936) uit een eerste huwelijk. Zijn vader wilde niet, hij dacht dat het wel los zou lopen. Bij de 2 dochters is dat gelukt op 22 juni 1943. Hendrik is in Amerika weer getrouwd.

Maker van het naambordje: Annelies van Amersfoort

Paul Ernst Pfeffer, geboren in Düsseldorf, was net als Karl Heinz een zoon van Salomon Pfeffer en Anna Marum. Paul is, volgens het archief van de Gemeente Rotterdam, in Juni 1933 naar Nederland gekomen. Woonde eerst in Den Haag, daarna Rotterdam, later in Voorburg en Laren om uiteindelijk in Juli 1942 in Amsterdam in Asterdorp terecht te komen.

Hij was werkzaam bij het modehuis Heinemann & Ostwald, welke zaken had in Rotterdam en Den Haag. In Januari 1939 werd hij genaturaliseerd tot Nederlander.

Hij trouwde in Kamp Westerbork op 29 October 1943 met de op 29 Augustus 1923 in Keulen geboren Lilian Helene Katz. Een van de trouwgetuigen is Theodor Tobias, 61 jaar, koopman. De andere trouwgetuige is Georg Rosenbaum, 44 jaar, chemicus. Beide getuigen wonen in Westerbork. Opvallend is dat ook de vader van Lilian Katz in Westerbork (her)trouwd is.

Lilian woonde voor haar deportatie naar Westerbork nog ongehuwd in de Beethovenstraat 81 III in Amsterdam; Paul Ernst Pfeffer woonde vanaf Juli 1942 op de Blauwe Distelweg 1 in het Asterdorp in Amsterdam-Noord, waar ca. 300 Joden door de Duitsers gedwongen werden gehuisvest. Voordien woonde hij in Laren. Na deportatie naar Westerbork verbleven beiden in het z.g. “Stammlager” van Westerbork waar Paul Ernst een baantje had als typist en daardoor was “gesperrt wegens functie”. Hij moest verblijven in barak 41 en Lilian in barak 46 en later in barak 61.

Op 4 September 1944 echter werden Paul en zijn echtgenote Lilian op transport gesteld naar Theresienstadt. Lilian Pfeffer-Katz heeft de Holocaust overleefd maar Paul Ernst daarentegen werd vanuit Theresienstadt op 1 October 1944 gedeporteerd naar Auschwitz maar is uiteindelijk op 8 Januari 1945 in het concentratiekamp Dachau om het leven gekomen.

(Paul Ernst en Lilian Katz gaan samen met de vader van Katz (Film importeur) en Jo de Leeuw naar Theresienstadt op dezelfde datum)

Maker van het naambordje: Annelies van Amersfoort

Benjamin trouwt op 6 november 1907 met de pianolerares Lien Hollander. (Ze had een conservatoriumopleiding gedaan en was concertpianiste. Zij gingen wonen op de Van Woustraat 166-III, hoek Tolstraat, boven de kruidenierswinkel van P. de Gruyter. Samen krijgen zij een zoon Bernard (*1910). Uit de administratie van de Algemene Nederlandse Diamantwerkers Bond (ANDB) blijkt dat Benjamin in zijn jonge jaren als briljantsnijder werkzaam was. Binnen de Bond hebben de verschillende specialismen hun eigen vertegenwoordigers; naast briljantslijpers zijn er roosjesslijpers, briljantverstellers, roosjesverstellers, kapslijpers en klovers. Benjamin vertegenwoordigt (tenminste vanaf 1902) binnen de ANDB de belangen van de briljantsnijders. Hij is een echte vakbondsman, die zijn hele werkzame leven lid blijft van de ANDB. In 1928 verhuist het gezin naar een ruime, moderne flatwoning aan de Noorder Amstellaan 147-II, boven ‘Dames maatkleren atelier Blach’.

Zijn huis is een centrale plek voor allerlei vakbondsactiviteiten en Benjamin wordt voor allerlei commissiewerk gevraagd, naast zijn bezoldigd penningmeesterschap van de ANDB. Als professioneel bestuurder is hij Onderkant formulier ook lid van de Amsterdamse Bestuurdersbond (A.B.B.). Wanneer de huurcommissiewet wordt aangenomen worden op verzoek van de vakcentrales in de Huurcommissies ook vertegenwoordigers uit hun midden gekozen die de huurdersbelangen vertegenwoordigen. Ook Benjamin van Praag wordt in 1917 hierin benoemd voor het gebied: de grachten, de Jordaan en het Prinseneiland. In 1928 is Henri Polak voorzitter van het Wereldverbond van diamantbewerkers. Samen met Van Praag reist hij naar Antwerpen voor besprekingen. Ook was Benjamin tijdens de Spaanse Burgeroorlog bestuurslid van de Commissie Hulp aan Spanje.

In april 1940 besluit hij met pensioen te gaan. In de Bondsvergadering van de ANDB leest voorzitter Henri Polak een brief voor van zijn penningmeester Benjamin van Praag dat deze zich niet verkiesbaar stelt voor een nieuwe ambtstermijn, omdat hij het tijd vindt voor een jongere kracht. Kort na zijn pensionering verhuizen Lien en Benjamin in juli 1940 naar de Lingenskamp in Laren. Veel van zijn zakelijke relaties wonen er; o.a. zijn mede ANDB-bestuurslid en Eerste Kamerlid dr. Henri Polak en Isidore Keesing van de Raad van Arbeid. In februari 1941 moeten alle Joden zich melden bij de gemeente Laren voor een aanmeldingsbewijs. Tegen een leges van één gulden dient men zich een aanmeldingsbewijs te verschaffen, zodat duidelijk wordt hoeveel joden er in Laren woonachtig zijn. <foto incopie>

Afb. Bestuur ANDB (1919): In januari 1943 worden Benjamin en Lien door de Duitse bezetter gedwongen naar het joden ghetto in Amsterdam te verhuizen. Zij geven veel van hun spullen bij de buren Duurland op de Lingenskamp in bewaring. (Die worden na de oorlog weer teruggeven aan de nabestaanden). Ze krijgen een woning aan het Transvaalplein 19-I. Benjamin (72 jr) heeft van de Joodse Raad een Sperre gekregen en is officieel vanaf 1-9-1942 als medewerker Algemene Dienst werkzaam op de Houtmarkt 10. Samen worden ze tijdens de laatste grote razzia in Amsterdam Zuid en Oost op 20-6-1943 op het Transvaalplein verzameld en afgevoerd naar kamp Westerbork. Celina belandt in barak 58 en Benjamin in barak 93. Op 29-6-1943 gaan ze samen op transport en worden ze enkele dagen later vergast in Sobibor. Zoon Bernard overleeft de oorlog.

Bron: Aaldrik Hermans

Maker van het naambordje: Chris Bogaers en Karen van den Berg

Echtgenote was Elisabeth Vaz Dias.

Justus Lissauaer was deelgenoot in het Persbureau Vaz Dias te Amsterdam. De heer Vaz Dias zocht nieuwsfeiten en de heer Lissauer zocht correspondenten buiten de hoofdstad.

Zij woonden aan de Noolscheweg en Koloniepad in Laren.

Maker van het naambordje: Masami Furukawa

Arnold Cornelis Hijmans was een zoon van Hijman Jacobus Hijmans en Sara Kerdijk. Hij huwde Hermana Cornelia Elizabeth Cora du Mosch in 1913 in Amsterdam. Zij overleed in 1936. Ze kregen drie kinderen, onder wie de hier onder vermelde Frans Cornelis Hijmans.

De twee andere kinderen, van wie er een al het huis uit was, hebben de oorlog overleefd. Arnold Cornelis Hijmans hertrouwde in 1938 in Laren met een niet-joodse vrouw. Ook zij heeft samen met haar kinderen de oorlog overleefd.

Door: Redactie Joods Monument

Maker van het naambordje en motivatie: Elize van der Werff,

Arnold zijn vrouw is in 1936 dood gegaan en in 1938 is hij opnieuw getrouwd. Hij had al drie kinderen, de andere twee hebben de oorlog overleefd en zijn tweede vrouw ook.

Zoon Frans is kunstschilder, doet dingen in het verzet en overleefd tenslotte toch de oorlog niet.

Ik heb ze allebei een gouden ondergrond gegeven. Van Arnold is een mooie familiefoto daarvan heb ik hem geprobeerd na te tekenen. En van Frans heb ik een zelfportret nagetekend, en er een klein stilleven onder gezet.

Omdat ik vond dat ze nog niet genoeg bij elkaar hoorden heb ik er nog goud gaas omheen gedraaid , nu kun je er niet meer omheen : dit zijn vader en zoon.

Frans was kunstenaar. Zie zijn zeer uitgebreide biografie op:

https://www.joodsmonument.nl/image/2016/3/29/282949.pdf

MEMORIAMFH2011 (joodsmonument.nl)

Uit het laatste deel van de biografie van Frans:

Onderduik: Frans Hijmans heeft ondergedoken gezeten in de pastorie van Etersheim (NH), de standplaats van dominee Klaas Abe Schipper. Zijn echtgenote, de schrijfster Johanna E. Kuiper, was een ex schoonzuster van Johanna Insinger, die immers getrouwd was geweest met Esgo Kuiper. De schoonzusters waren goede vriendinnen en bleven dat ook na de scheiding. Johanna Kuiper was actief in het verzet en had een uitgebreid netwerk van onderduikadressen. Vanzelfsprekend hielp ze de nieuwe schoonfamilie van haar vriendin. In juli 1943 werd deze schuilplaats door de Gestapo ontdekt en overvallen.

Rik Schipper vertelt dat hij van zijn moeder heeft gehoord dat Frans zich mogelijk nog zou hebben weten te redden door dwars door een raam naar buiten te springen en zich in een sloot verborgen te houden. Hij zou niet veel later toch opnieuw verraden zijn. Dat verhaal klopt met de informatie in het Gedenkboek van rector C.P. Gunning, waarin staat dat Frans was ondergedoken ‘maar wist te ontsnappen’ en op zijn tweede adres weer door verraad is opgepakt.

Frans kwam op 2 september 1943 - via de Joodsche Schouwburg - aan in Westerbork en verbleef daar in strafbarak nummer 67, waar joden werden ondergebracht die zich niet vrijwillig gemeld hadden. Hij werd gedeporteerd op 19 oktober 1943. Hij stierf in Auschwitz op 31 maart 1944, hij was toen dus 25 jaar, zou in mei 26 geworden zijn.

Het is niet bekend of hij is omgebracht of dat hij aan ontberingen is bezweken. Hij was bij aankomst een gezonde, jonge man en heeft bijna een half jaar in Auschwitz doorgebracht. Waarschijnlijk was hij te werk gesteld. Er waren fabrieken op het kampterrein (onder meer IG Farben) waar de gevangenen werkten.

Zijn vader Arnold Cornelis Hijmans werd ook opgepakt en kwam - via Kamp Vught - in Auschwitz Birkenau aan op 15 november 1943. De vader stierf daar op 21 december 1943.

Het is niet bekend of zij elkaar nog hebben gezien.

Maker van het naambordje en motivatie: Elize van der Werff,

Vader en zoon.

Arnold zijn vrouw is in 1936 dood gegaan en in 1938 is hij opnieuw getrouwd. Hij had al drie kinderen, de andere twee hebben de oorlog overleefd en zijn tweede vrouw ook.

Zoon Frans is kunstschilder, doet dingen in het verzet en overleefd tenslotte toch de oorlog niet.

Ik heb ze allebei een gouden ondergrond gegeven. Van Arnold is een mooie familiefoto daarvan heb ik hem geprobeerd na te tekenen. En van Frans heb ik een zelfportret nagetekend, en er een klein stilleven onder gezet. Omdat ik vond dat ze nog niet genoeg bij elkaar hoorden heb ik er nog goud gaas omheen gedraaid , nu kun je er niet meer omheen : dit zijn vader en zoon.

Willem was werkzaam bij de houtzagerij Van Dijk. Hij maakte daar planken van de boomstammen. Later moest hij de zagen slijpen. Hij had 3 maanden voor het overlijden zijn 30-jarig jubileum daar gevierd.

Op 27 september 1943 liet een geallieerde bommenwerper zijn lading los boven Laren. Op diverse plekken in de buurt Elleboogweg, Klooster, Berkelaantje en Melkweg vielen verschillende bommen. Bij Horst op de Melkweg viel een fosforbom door het dak en op de trap door naar de kelder.

Dat was in de avond tussen 10.30 en 11 uur. Daar liep net vader Willem met zijn jongste zoon op zijn arm. Willem werd zwaargewond naar het St Jansziekenhuis vervoerd waar hij op 7 oktober is overleden. De jongste zoon Theo was door zijn vader beschermd en bleef ongedeerd. Ook de zoon Henk is toen in de kelder gevallen.

Iedereen was boven op bed en de 2 zusters van Alie (Jaan en Jopie) kregen fosforspatten en dus brandwonden op hun armen. Zij sprongen uit het raam in de armen van buurman Jan Rigter. Alie werd door moeder de trap afgegooid en met de anderen bij de trap opgevangen door de heer Koppel. Ook moeder Jaan en Jopie werden opgenomen in het ziekenhuis en Jopie moest later naar een ziekenhuis in Utrecht met roodvonk. Zij konden niet bij de begrafenis van hun man/vader zijn. Hij ligt begraven op het Sint Janskerkhof.

De heer Baum werkzaam als boekhouder bij houthandel Van Dijk, een Duitser die hier al voor de oorlog was, heeft persoonlijk de oudste zoon Kees (toen 20 jaar) uit Duitsland teruggehaald waar hij voor de arbeidsinzet moest werken. Kees heeft zijn vader nog gezien in het ziekenhuis. Enkele kinderen werden opgevangen bij de werkgever van Willem Horst. Daar bleven zij tot de woningbouwvereniging het huis weer hersteld had.

Na het overlijden van vader Willem had het gezin het moeilijk, maar de oudste kinderen konden al aan het werk en droegen zo bij aan het gezinsinkomen. In de rest van de oorlog is Kees in Laren gebleven, al dan niet soms verscholen voor de Duitsers. Zo was er een onderduikadres bij Nico van ’t Klooster. (Dat was op Melkweg 26 op de hoek).

Maker van het naambordje: Marcel Horst en familie

Phien Simonis had met haar 2 zusters in de jaren 20 een kinderhuis opgericht aan de Drift in Laren. Voor de oorlog werd dit druk bezocht door kinderen van de iets beter gestelde Nederlanders. Zo heeft daar ook Anne Frank gelogeerd.

Over de geschiedenis van dit huis is een boek verschenen getiteld een Badkuip aan de Drift.

Een badkuip aan de Drift – Historische Kring Laren

Op 15 november 1943 werd er in Laren een razzia gehouden door de Rotterdamse jodenjagers Tol, Pikhaar en Winkelman. Zij waren getipt over onderduikadressen in Laren.

Zij gingen eerst naar de Drift. Hier zaten in het huis 4 joodse kinderen ondergedoken. En ook nog enkele joodse volwassen onderduikers. Daarna naar de Engweg 15 in Laren. Daar arresteerden zij de onderduikgeeftser Marretje Stork met haar onderduikers. De tijdens de inval aangeschoten tuinman P. Lenselink lijkt de oorlog overleefd te hebben. Hij werd vermoedelijk niet gearresteerd. Naatje van Embden overleeft vermoedelijk de oorlog omdat ze uit de trein naar Westerbork gesprongen is.

Op de Drift:

De volwassen onderduikers waren: De 36-jarige Berta Keyser en De 47-jarige Amsterdamse Rozetta de Keijser. Zij werden op 28-1-1944 in Auschwitz vermoord.

De kinderen waren de uit Bussum afkomstige zusjes Zilverberg, Esther (17 jr.), Lena (12 jr.) en Juliana (10 jr.) en de nog maar vijfjarige Amsterdamse notarisdochter Carla Alice Schaap.

Het bakkersgezin Zilverberg werd pas eind januari 1943 gedwongen naar Amsterdam te verhuizen. Blijkbaar hadden ze een vermoeden van wat hun te wachten stond. Drie van hun kinderen werden rond die tijd in onderduik gedaan en zelf lieten ze hun bezittingen, waaronder hun trouwringen, achter bij vrienden. Ook Carla Schaap zat als kleuter ondergedoken in het Kinderhuisje. Toen haar ouders in januari 1943 gedwongen werden te verhuizen naar het Amsterdamse ghetto, werd Carla vermoedelijk in onderduik gedaan. Ondanks dat de Duitse bezetter het persoonsbewijs pas verplicht stelde voor personen vanaf 15 jaar, had haar vader, notaris Schaap, ervoor gezorgd dat zijn dochter onder de alias van ‘Carla van IJsselstein’ papieren had. Tijdens de verhoren door de Rotterdamse politie kwam men erachter dat ze Carla Schaap heette. Toen haar vader uit de kampen terugkeerde, zocht hij jarenlang naar zijn dochtertje.

De onderduikers en Phien Simons werden meegenomen.

De Larense arrestanten werden diezelfde middag naar Rotterdam getransporteerd en ondergebracht in het Huis van Bewaring. In Rotterdam aangekomen werd Phine van haar kinderen gescheiden. Op 10 december 1943 werden de onderduikers van de Drift en Engweg door een speciale transportdienst van de politie Rotterdam per trein overgebracht naar Westerbork. Bij Gouda wist een onderduikster van de Engweg, Schoontje van Embden, tijdens een toiletbezoek uit de rijdende trein te springen en ontsnapte.

Op 8 februari 1944 gingen de kinderen op transport naar Auschwitz. Om het ziekenhuis te ontlasten bevonden zich onder deze groep 400-500 zieke Joden. Dit transport werd daarom wel het meest beestachtige van alle transporten genoemd. Bij aankomst in Auschwitz op 11 februari 1944 werden de drie zusjes Zilverberg en Carla Schaap samen met 797 anderen rechtstreeks naar de gaskamer geleid. Ook de andere onderduikers zouden het leven laten in Auschwitz.

De arrestantenkaart van Phien laat zien dat ze verdacht werd van ‘Jodenbegunstiging’, een vergrijp dat bestraft werd met deportatie naar een concentratiekamp. 17 december werd Phien, samen met Marretje Stork van de Engweg, afgevoerd naar de vrouwenafdeling van kamp Vught, waar ze te werk werden gesteld bij het buitencommando ’s-Hertogenbosch.

Marretje had geluk en mocht na ruim een half jaar gevangenschap en een langdurig verblijf in de ziekenboeg op 20 juni 1944 naar huis terugkeren. Phien werd op transport gesteld naar Ravensbrück, een berucht concentratiekamp ten noorden van Berlijn, waar voornamelijk vrouwen waren geïnterneerd. Het merendeel van deze vrouwen waren politieke gevangenen en verzetsstrijders.

Phien ging mee met het laatste transport vanuit kamp Vught naar Ravensbrück, dat daags na Dolle Dinsdag op 6 september ’44 plaatsvond. In ‘die Hölle der Frauen’, zoals Ravensbrück ook wel werd genoemd, heerste een waar schrikbewind.

Op 1 februari 1945, in de extreem koude winter van ’45 en één dag na haar zestigste verjaardag, liet ook Phien Simonis in Ravensbrück het leven.

Maker van het naambordje: Rald Dutman