1942
Omgekomen inwoners Laren
Op deze pagina herdenken wij:
Verzet en Jodenvervolging
Het verzet in Nederland tegen de Duitse bezetting nam toe. Ook in Laren vielen vanaf 1942 meer slachtoffers onder de verzetsstrijders.
De Duitse bezetters begonnen vrijwel direct met het nemen van maatregelen tegen Joden. Zo werden in november 1940 de joodse ambtenaren ontslagen. In 1941 kreeg iedereen een identificatieplicht met een persoonsbewijs, voor de Joden was op het persoonsbewijs een grote J gestempeld. Daarnaast kregen Joden zogenaamde "rechten", er kwam een Joodse Raad en een Joodse Schouwburg. Hiermee kregen Joden de illusie dat ze nog rechten hadden.
Op 19 mei 1941 nam de top van het Duitse Reichskommissariat Niederlande (Arthur Seyss-Inquart en zijn vier Generalkommissaren) het besluit dat alle Joden uit Nederland zouden moeten verdwijnen. Hun totale vermogen zou onder leiding van de Generalkommissar für Finanz und Wirtschaft als sluitstuk van de uitplundering van de Joden worden gevorderd om de operatie te betalen. De Joden zouden dus hun eigen deportatie moeten betalen.
Er kwamen steeds meer discriminerende maatregelen tegen Joden. Zo werd in 1941 de Nederlandsche Kultuurkamer opgericht voor kunstenaars, waarvan Joden geen lid mochten worden, zodat ze hun beroep ook niet meer mochten uitvoeren. Vanaf zondag 3 mei 1942 moesten alle Joden in Nederland een Jodenster gaan dragen.
Vanaf 1942 kwamen de razzia's op gang. Sommige Nederlanders namen Joodse onderduikers in huis op, maar anderen, onder wie veel leden van de Duitsgezinde Nationaal-Socialistische Beweging (NSB), hielpen de Duitsers juist bij de opsporing en arrestatie van Joden. Sommigen deden dit in het kader van hun werk bijvoorbeeld binnen de politie, anderen uit angst of onverschilligheid, weer anderen in ruil voor geld.
De meesten van de Joden werden vermoord, in vernietigingskampen vergast, doodgemarteld, verhongerd of op andere wijze om het leven gebracht. Andere verwaarloosde en uitgeputte gevangenen werden het slachtoffer van besmettelijke ziektes zoals tyfus.
Niet alle Joodse en niet-Joodse Nederlanders hebben de Holocaust zonder slag of stoot laten gebeuren. Het verzet kwam wel neer op individuen. Zij die Joden bij zich thuis lieten onderduiken, liepen daarbij grote risico's voor hun eigen bestaan. Ook onder hen zijn Larense slachtoffers gevallen.
Veel Larense Joodse gezinnen werden gedwongen te verhuizen naar Amsterdam, waar ze onder het bewind van de Joodse Raad kwamen.
Willem de Boer
Geboren: Amsterdam, 16 juli 1908
Overleden: Oraniënburg/Sachenhausen, 11 mei 1942
Bereikte de leeftijd van 33 jaar
Gehuwd en vader van drie kinderen
Beroep: Handelsvertegenwoordiger
Heideveldweg 80
Willem was lid van de OG Groep (lid van ondergronds verzet) te Naarden-Bussum en werd gearresteerd wegens spionage en verzamelen van wapens. Hij zat van 14 januari 1942 tot en met april 1942 in het ‘Oranjehotel’ in Scheveningen. Zijn vonnis luidde: Ter dood veroordeeld!
Op 4 mei 1942 schreef burgemeester Van Nispen in het Duits een brief naar de “Wehrmachtsbefehlfurer” dat de echtgenote van de Boer bij hem gekomen was, met de mededeling dat haar man ter dood veroordeeld was. Van Nispen kon niet beoordelen of dit terecht was, maar gaf aan dat De Boer in de 3 jaar dat hij Laren woonde een goede echtgenoot en vader voor de 3 kinderen was geweest. Hij ondersteunde hiermee het genadeverzoek van de echtgenote.
Het heeft niet mogen baten want 7 dagen later is hij gefusilleerd.
Maker van het naambordje: Yvonne van Wegen
Siegfried Immerdauer
Geboren: Lemberg, 24 januari 1890
Overleden: Trobitz, 25 april 1945
Beroep: Koopman
Rijksweg Oost 18
Siegried trouwt op 15 juli 1927 te Wenen met Leny Hartogs.
Per 31 oktober 1938 staan Siegfried en Leny ingeschreven in de Gemeente Den Haag op de Badhuisweg 30. Zij woonden in Laren op de Rijksweg Oost 18 en moesten van de Duitsers in 1942 van Laren naar Amsterdam verhuizen, waar ze onder het bewind van de Joodse Raad vielen.
Hij zat van 6 maart 1943 tot 15 januari 1944 in kamp Westerbork.
Zij gingen op transport op 15 januari naar Bergen-Belsen met ca. 773 anderen. Begin april 1945 werden de gevangenen uit het concentratiekamp Bergen-Belsen overgebracht naar het concentratiekamp Theresienstadt. Een van de drie daarvoor gebruikte treinen is bij het dorp Tröbitz door het Russische leger bevrijd. Vele inzittenden hebben deze treinreis niet overleefd.
Van de in de trein omgekomen personen zijn 26 op 26 april 1945 in een gezamenlijk graf begraven. Dit gemeenschappelijke graf ligt aan de Dobrilugkerstraat bij de spoorwegovergang naast het baanwachterhuisje ‘Grube Hansa’. Siegfried Immerdauer is in dit gemeenschappelijke graf ter aarde besteld.
Siegfried Immerdauer (joodsmonument.nl)
Maker van het naambordje: Elize van der Werff
Salomon Elias de Jongh
Geboren: Amsterdam, 19 september 1891
Overleden: Sobibor, 23 april 1943
Bereikte de leeftijd van 51 jaar
Beroep: Koopman in textiel
Torenlaan 58
Anna de Jongh - Citroen
Geboren: Amsterdam, 4 december 1889
Overleden: Auschwitz, 11 februari 1944
Bereikte de leeftijd van 54 jaar Torenlaan 58
Salomon werd geboren op de Weesperstraat 62 in Amsterdam. Hij was de zoon van Eliazer Salomon de Jongh en Betje Franco.
Anna werd geboren op de Warmoesstraat 167 te Amsterdam. Zij was de dochter van Louis Citroen en Rosetta van Crevel. Vader Louis was commissionair en zat samen met zijn inwonende jongere broer Theodore Citroen in de handel. Het oudste kind Arnold werd op 6-9-1888 in Amsterdam geboren; gevolgd door Anna in 1889.
Het echtpaar de Jongh heeft gedurende de oorlog op verschillende adressen gezeten. In februari 1941: Torenlaan 58, Laren (villa De Phoenix)[1]. Daarna hebben ze ingewoond op de Engweg 21, villa ‘De Heidaal’ bij het echtpaar Polak-Nijkerk, journalist, vakbondsbestuurder en politicus. Op mei 1941 werd de villa ontruimd door de Duitse Wehrmacht[2].
In december 1941 deed Anna Citroen aangifte van ontvreemding van eigendommen door de Wehrmacht uit haar geconfisqueerde woning.
Salomon Elias de Jongh (joodsmonument.nl)
Anna de Jongh-Citroen (joodsmonument.nl)
[1] Deze vermelding staat ook in het adresboek van Laren 1940
[2] Politie dag- en nachtrapporten Laren
Maker van het naambordje: Chris Bogaers en Karen van den Berg
Gozewin Hendrik Gerard (Gosse) Ras
Geboren: Amsterdam, 27 augustus 1914
Overleden: Mauthausen, 7 september 1944
Bereikte de leeftijd van 30 jaar
Beroep: reserve-tweede luitenant
Drift 25
In mei 1940 heeft Ras een functie bij de Heineken brouwerij in Amsterdam. Hij woont op de Drift 21, is voorzitter van de LMHC (Hockeyclub) en staat op het punt te gaan trouwen. Hij stapt op 14 mei 1940 op 1 van de laatste boten naar Engeland vanuit IJmuiden. Op 15 november 1940 wordt hij ingelijfd bij The Royal Dutch Army in Engeland.[1]
[1] Boek: Schieten op de Maan
Op 28 mei 1941 is Gozewijn Hendrik Gerard Ras gerekruteerd in Engeland. Rang: Tijdelijk benoemd reserve-tweede luitenant voor algemene dienst. Eenheid: N Section, Special Operations Executive (SOE), British Government
Hij is in het kader van het Engelandspiel gedropt op 29 maart 1942 door de geallieerden achter de linies in Nederland bij Rijssen.
Op 1 mei 1942 is Gozewijn Hendrik Gerard Ras gearresteerd in Utrecht.
Vanaf 2 mei 1942 zat hij gevangen in Kamp Haaren. Vanaf 3 september 1944 zat hij gevangen in Mauthausen (Duitsland). Op 7 september 1944 is hij daar omgekomen.
Hij heeft op 2 mei 1953 postuum het Bronzen Grootkruis ontvangen.
"Heeft zich door moedig optreden tegenover de vijand onderscheiden als agent van een geheime inlichtingendienst, die hem tijdens de jaren 1940-1945 uitzond naar door de vijand bezet gebied, alwaar hij onder uiterst moeilijke omstandigheden een levensgevaarlijke taak had te vervullen, die door vijandelijke tegenactie tot zijn dood leidde."
Engelandspiel
Tussen 1942 en 1943 werden Nederlandse geheim agenten door de geallieerden boven Nederland gedropt. Direct daarna werden zij door de bezetter gearresteerd. Niemand weet hoeveel Engelandvaarders er in totaal zijn geweest, men schat het aantal op 1.700. Onder hen waren minimaal 48 vrouwen. Dit zogeheten 'Englandspiel' was een contraspionagecomplot van de bezetter.
Op een nacht in november 1941 werden twee Nederlandse agenten (in dienst van de Britten) per parachute boven Nederland afgeworpen. Vier maanden later is een van hen door de bezetter gearresteerd.
Hij moest naar Engeland seinen dat hij veilig was aangekomen. De bezetter wist echter niet dat de agent een speciale code gebruikte, voor het geval hij gepakt zou worden. De Britten merkten deze code echter niet op en zonden een nieuwe geheim agent naar Nederland, die ook door de bezetter werd opgepakt. Ook hij moest naar Engeland seinen dat alles veilig was. Dit 'Englandspiel' herhaalde zich tot 1943.
Op 29 augustus wisten twee Nederlandse agenten, Ben Ubbink en Pieter Dourlein, uit het gijzelaarskamp Haaren te ontsnapten. Eenmaal terug in Engeland hebben zij de ware gang van zaken uiteengezet.
Van de Engelandvaarders die als geheim agent weer terug naar Nederland gingen, zijn 46 slachtoffer van het Englandspiel geworden. Zij werden aanvankelijk naar Haaren gebracht. Later werden de gevangenen naar Mauthausen overgebracht, waar in totaal minstens 44 geheime agenten overleden.
Maker van het naambordje en motivatie: Elize van der Werff,
Hij was geheim agent , Engelandvaarder, ik moet aan 007 denken en probeer hem een beetje zo af te beelden, een beetje nonchalant om te zien, maar iemand die het ondertussen wel allemaal doet, stoer hoor.
Henri Mozes Son
Geboren: Rotterdam, 28 september 1880
Overleden: Monowitz, 1 oktober 1942
Bereikte de leeftijd van 62 jaar
Beroep: Musicus
Engweg 15
Marianne Son - de Hoop
Geboren: Rotterdam, 14 februari 1875
Overleden: Monowitz, 1 oktober 1942
Bereikte de leeftijd van 67 jaar
Engweg 15
Gehuwd: 3 mei 1904 Den Haag
Henri Mozes Son stond bekend als Harry Son, eerste cellist van het Budapest strijkkwartet, dat van 1917-1967 bestaan heeft. Hij verliet het kwartet na een conflict in 1930.
Toen hij het strijkkwartet verliet aanvaarde hij een benoeming als leraar aan het Klindworth-Schwarwenka Conservatorium in Berlijn alvorens naar Palestina te emigreren. Via Palestina keerde hij kort voor de oorlog naar Nederland terug.
Zij zijn bij een razzia in Amsterdam opgepakt en naar Kdo. Auschwitz III-Monowitz in Polen gestuurd. Dit was een concentratie- en werkkamp en subkamp van Auschwitz.
Henri Mozes Son (joodsmonument.nl)
Marianne Son-de Hoop (joodsmonument.nl)
Maker van de naambordjes: Leo Janssen
Leo heeft er op zijn site een mooi artikel van gemaakt. Hierin is ook een link opgenomen naar een muziekstuk waarin Son meespeelt op Youtube.
Zie:
Bol an 217: Herinneringsbomen op de Brink – Bol-An!
Hans Max Ulmann
Geboren: Elberfeld, 19 augustus 1900
Overleden: Laren 23 januari 1942
Bereikte de leeftijd van 41 jaar
Beroep: Theater Directeur - Dramaturg
Rijksweg-Oost 18
Hans Max Ulmann was de helft van een tweeling uit het gezin van Julius Ulmann en Clara Löwenherz, geboren op 19 augustus 1900 in Elberfeld. Hij was na zijn promotie filosofie werkzaam als dramaturg bij de Nordwestdeutsche Rundfunk tot hij in 1933 door de Nazi’s uit zijn ambt werd gezet. Hij vluchtte in 1935 met zijn gezin vanuit Keulen Sulz naar Nederland. Het gezin vestigde zich eerst in Den Haag en verhuisde in 1939 naar Laren. Zij kwamen terecht in het huis van Zadok van den Bergh, Rijksweg-oost 18.
Hans Max Ulmann heeft in januari 1942 een eind aan zijn leven gemaakt, omdat hij zich nergens welkom voelde, en is begraven op de algemene begraafplaats in Laren. Zijn echtgenote, Rosie Flesseman (1901-1972), en zijn zoon Robert Marcel Ulmann hebben de oorlog overleefd. Zijn tweelingbroer, Willi, is in Duitsland gebleven en met zijn gezin vermoord.
Hans Max Ulmann is als Larens slachtoffer in de vergetelheid geraakt en nooit vermeld en ontbrak tot op heden op de naamlijst van herdachte slachtoffers.
Hans Max Ulmann (joodsmonument.nl)
Maker van het naambordje : Herre Methorst
Motivatie en ontwerp, Herre Methorst, maart 2023, Laren
“Een lach en een traan” en uiteindelijk heeft de traan de overhand gehad in het leven van Hans Max Ulmann. Ik heb het symbool van het theater gekozen voor Hans Max omdat hij werkzaam was als dramaturg en hij in Nazi Duitsland geen ruimte meer kreeg om zijn beroep uit te oefenen. Hoewel iedereen welkom was bij een voorstelling van hem voelde hij zich nergens welkom, ook niet in Nederland. Het doek viel voor hem veel te vroeg. Ik heb met dit bordje zijn geliefde theater voor iedereen opengesteld. Zo blijven wij Hans Max Ulmann herinneren in ons hart.
Margot Neidel
Geboren: Berlijn, 28 juni 1922
Overleden: Auschwitz , 7 september 1942
Bereikte de leeftijd van 20 jaar
Veldhuyzenlaan 7
Margot Neidel woonde van November 1940 tot Augustus 1942 in Laren op de Velthuysenlaan 7 bij de joodse familie Sturhoofd.
Zoals alle joden moest ook Margot naar het getto in Amsterdam. Velen gaven hier gehoor aan met uiteindelijk een dodelijk afloop. Anderen doken onder.
Margot is als Larens slachtoffer in de vergetelheid geraakt en nooit vermeld en ontbrak tot op heden op de naamlijst van herdachte slachtoffers.
Verhuisd naar Laren November 1940
Margot was a German refugee. She arrived in the Netherlands on January 11th, 1939. First she stayed at the Zeehuis in Bergen aan Zee, than at Overvoorde in The Hague and at Huis ten Vijver in Scheveningen.
She lived with a family in The Hague for a while and then moved to Laren (N-H- where she also lived with a foster family).
Her parents were Frieda Feldblum, born in 1886 in Krakow and Zacharias Neidel, born in 182 in Warsaw. Both of them were deported to Poland in October 1938.
Margot's sister married a Dutchman and was living in Paris during the war. Her brother-in-law was trying to get Margot to France.
Gedwongen verhuisd naar Amsterdam in 1942 uit Laren zoals meerdere joodse families in deze annonce van de gemeente Laren
Margot Neidel (joodsmonument.nl)
Maker van het naambordje : Maaike Wiarda
Elisabeth Coppens-Van Gelder
Geboren: Amsterdam, 7 mei 1867
Overleden: Auschwitz , 5 oktober 1942
Bereikte de leeftijd van 75 jaar
Kloosterweg 50
Zij was de weduwe van Nathan Coppens. Zij woonde op de Kloosterweg 50 in Laren nadat zij verhuist was vanaf de St Jansstraat 53. Zij had 1 dochter Henriette Bresser-Coppens, die niet in Laren woonde (Vermoord in Auschwitz 27 augustus 1943). Elisabeth moest door de Duitsers gedwongen Laren verlaten en verhuizen naar Amsterdam. Vandaar moest zij op 2 oktober 1942 naar Westerbork en werd direct daarna op transport gezet naar Auschwitz. Daar werd zij op 5 oktober 1942 vermoord op 75 jarige leeftijd.
Note: Verhuizen: Vanaf het voorjaar van 1942 werden joden in heel Nederland gedwongen naar Amsterdam te verhuizen. Daar werden zij in drie speciale wijken bijeen gedreven: rond het Waterlooplein, in de Transvaalbuurt en in de Rivierenbuurt. Joden moesten voortaan buitenshuis een gele ster dragen met het woord ‘Jood’ erop en ze moesten zich melden voor vertrek naar werkkampen.
Maker van het naambordje : Agnes de Rijk